Een gekleurringde brandgans die geboren is in één van de Nederlandse kolonies in het Deltagebied blijkt te overwinteren in het oosten van China! Brandganzen zijn een zeer zeldzame verschijning in China. Hoe is deze vogel daar terecht gekomen?
In december 2020 zagen Chinese vogelaars een gekleurringde brandgans langs de oevers van de Gele Rivier in de provincie Henan in het oosten van China. De vogel was gepaard met een ongeringde brandgans, en het stel hield zich, samen met een aantal roodhalsganzen, op in een groep rietganzen. Pas op 1 januari 2021 kwam de vogel dichtbij genoeg om de ringen af te kunnen lezen. Ook konden er enkele foto's worden gemaakt door fotograaf Yu Xiaoyan. De brandgans droeg links een gele ring met de letter T, en rechts een blauwe met daarop de letter V. De foto's bevestigen dat het inderdaad om 'YTBV' ging. De waarneming werd gedeeld in een lokale groep, en vervolgens ingevoerd op de website geese.org door Katherine Leung, lid van de groep en actief binnen het Global Flyway Network. De opvallende waarneming, ver buiten het normale verspreidingsgebied van de brandgans, werd in geese.org weer opgemerkt door Cor van Aart, fervent aflezer van gekleurringde ganzen en al vele jaren actief binnen de onderzoeksgroep die onder leiding van het NIOO-KNAW de Nederlandse brandganspopulatie onderzoekt. Aanvankelijk deed hij het af als een invoerfout, maar niets bleek minder waar!
YTBV bleek geringd te zijn als nog niet vliegvlug jong mannetje op 5 juli 2019 door een onderzoeksteam van NIOO-KNAW en WEnR op de ‘Westplaat Buitengronden’, één van de vele brandganskolonies in het Deltagebied op het eiland Goeree. Vervolgens werd de vogel regelmatig afgelezen op Goeree in gezelschap van zijn ouders, die beide ook herkenbaar waren omdat de vader een zwarte halsband droeg en de moeder kleurringen. Cor van Aart was één van de mensen die YTBV regelmatig in het vizier kreeg. Op 9 april 2020 werd YTBV voor het laatst gezien, om niet meer naar Goeree terug te keren...
De onderzoekers vermoeden dat YTBV als adolescent een vrouwtje heeft leren kennen in een grote groep overwinterende brandganzen, en dat hij haar in het voorjaar van 2020 heeft gevolgd naar haar geboortegebied. De brandganzen die sinds 1984 in het Deltagebied broeden zijn geen trekvogels, maar het gebeurt regelmatig dat jonge mannelijke brandganzen die in Nederland zijn geboren emigreren naar noord Rusland om daar te gaan broeden met een vrouwtje van Russische origine. In tegenstelling tot andere vogelsoorten zijn bij ganzen en andere watervogels de vrouwen trouw aan hun geboortegrond terwijl de mannetjes volgen. Uit terugvangsten en waarnemingen was al bekend dat Nederland brandganzen als het ware 'terugexporteert' naar oorsprongsgebied Rusland, maar deze dispersie speelt zich normaliter uitsluitend af binnen het voor brandganzen gangbare gebied tussen Noordwest Rusland en Nederland. De laatste jaren echter worden er sporadisch brandganzen veel verder oostelijk in Arctisch Rusland aangetroffen tijdens het broedseizoen, hetgeen doet vermoeden dat deze vogels daar ook proberen te broeden. Het is mogelijk dat YTBV een vrouwtje heeft gevonden uit één van deze nieuwe broedgebieden, misschien op Yamal of Taymir, en dat ze in het najaar van 2020 samen naar het zuidoosten in plaats van naar het zuidwesten zijn gevlogen om te overwinteren. Vanuit midden Siberië is dat immers net zo ver als naar Nederland.
Misschien blijken YTBV en partner trendsetters, en gaan oostelijk broedende brandganzen vaker in China overwinteren. De brandganspopulatie neemt al tientallen jaren toe en dat is gepaard gegaan met de kolonisatie van nieuwe broed- en overwinteringsgebieden, hoewel tot nu toe altijd binnen de zogenaamde 'Flyway'. Steeds gebeurde dat doordat één paar vogels, per ongeluk of met opzet, iets nieuws probeerde. Ging dat goed dan volgden hun nakomelingen het patroon en was een nieuwe traditie geboren. De opvallende move van YTBV en partner is echter niet zonder gevaar. In tegenstelling tot de ganzenpopulaties die in West-Europa en Noord-Amerika overwinteren nemen de in China overwinterende ganzenpopulaties in rap tempo af. De traditionele overwinteringsgebieden staan onder grote druk door oprukkende landbouw, industrie, vervuiling en jacht. Als ze het redden keren ze wellicht volgend jaar terug. De Chinese ganzenspotters zullen naar ze uit kijken.
Geese.org werd opgericht in 2005 en is één van de oudste en grootste websites ter wereld waar ornithologen waarnemingen van met kleurringen of halsbanden gemerkte vogels kunnen melden. Inmiddels is een bestand met miljoenen waarnemingen opgebouwd en doen bijna alle grote onderzoeksprojecten aan ganzen en zwanen in Europa mee. Voor de onderzoekers zijn de vele waarnemingen onmisbaar; ze maken gedetailleerde lange-termijn analyses van demografie en verspreiding mogelijk. Voor de duizenden waarnemers werkt het gemak waarmee ze hun waarnemingen direct in het veld kunnen melden (via de aangesloten Birdring-app) en direct informatie over de afgelezen vogels terugkrijgen motiverend. Geese.org verenigt ganzenspotters van over de hele wereld. Zonder deze website zou de waarneming van YTBV wellicht in de vergetelheid zijn geraakt. Geese.org wordt gezamenlijk beheerd door Wageningen Environmental Research, Sovon Vogelonderzoek Nederland en Vogeltrekstation NIOO-KNAW.
Henk van der Jeugd vertelde op Vroege Vogels radio onlangs over de omzwervingen van YTBV. En -stomtoevallig- was Vroege Vogels TV aanwezig tijdens het ringen van YTBV op 5 juli 2019. Klik op de foto om beide items te beluisteren / bekijken.
Foto: YTBV en partner aan de oever van de Gele Rivier (Yu Xiaoyan)